«Հայրենակիցներիս արձագանքը, գնահատականը առանձնակի կարևոր է»

Մանեի ֆիլմի նկարահանման ընթացքի ակամա վկան դարձա գրական մի միջոցառման ժամանակ: Արձանագրում էր միջոցառումը, միաժամանակ կադրեր քաղում իր ֆիլմի համար՝ աչքը պատուհանին, որից այն կողմ քաղաքն էր, պատահական անցորդները, սիրահար զույգը, աշունը... Ավելի ուշ, դիտելով «Ադապտացիա» ֆիլմը, հիշեցի դրվագներն ու իրեն՝ տեսախցիկը ձեռքին շրջող, լայնեզր գլխարկով ՄԱՆԵԻՆ (ՄԱՆԵ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ): Էքսպերիմենտալ, վավերագրական իր ֆիլմը Մանեն նկարահանել է 2017-ին, Երևանում: Հերոսները մեր քաղաքի բնակիչներն են: Առանցքում՝ փոփոխվող ու անփոփոխ ժամանակը:
«Ադապտացիան» արժանացավ ՀՀ նախագահի 2017 թ. երիտասարդական մրցանակին: Ֆիլմի հաջողություններն սկսվեցին Չինաստանից, հաղթեց «Լավագույն մոնտաժ» անվանակարգում «Ասիայի երիտասարդական կարճամետրաժ» ֆիլմերի կինոփառատոնում և ցուցադրվեց տեղի կենտրոնական հեռուստատեսությամբ։ Հաջորդեցին Մոսկվայի բարեգործական կինոփառատոնի երկու մրցանակները՝ «Լավագույն դեբյուտային վավերագրական ֆիլմ» և «Լավագույն վավերագրական ֆիլմ» անվանակարգերում։ Հայաստանում «Կին» միջազգային կինոփառատոնում ստացավ «Լավագույն հայկական ֆիլմ» դիպլոմը։ Ղազախական «Էրտիս սինեմա միջազգային կինոփառատոնից» իր հետ բերել է «Լավագույն վավերագրական ֆիլմ» մրցանակը, Իտալական «Էդերա միջազգային կինոփառատոնից»՝ «Ժյուրիի մրցանակը»։ Ցուցադրվեց «Ոսկե ծիրան» փառատոնում, բոլորովին վերջերս՝ Ֆրանսիայում՝ Ֆրանկոֆոնիայի շրջանակում:
«Ադապտացիայի» հաղթարշավը շարունակվում է: Ֆիլմը շրջում է երկրից երկիր, քաղաքից քաղաք՝ Իտալիա, Թուրքիա, Ղազախստան, Սանկտ Պետերբուրգ, Յարոսլավլ: Ներկայումս մասնակցում է Լոնդոնի կինոփառատոնին, ներկայացվելու է Մինսկում, Ղրիմում, Սոֆիայում, Բուխարեստում տեղի ունեցող կինոփառատոներին:
Մանեն այս տարի ավարտել է ԵԹԿՊԻ-ի Ռուբեն Գրիգորյանի արվեստանոցը և սովորում է մագիստրատուրայում։

-Մանե, մրցանակները հիմնականում ի՞նչ անվանակարգերում են շնորհվում, մասնագիտական ժյուրին հատկապես ի՞նչն է կարևորում:
-Հիմնականում ստացել եմ «Լավագույն վավերագրական ֆիլմ» մրցանակը, ինչն անչափ ուրախալի է ինձ համար, քանի որ դա, կարելի է ասել, այդ ոլորտի գլխավոր մրցանակն է:
-Ավելի կարևորում ես հաջողությունները, որ ձեռք ես բերում արտերկրու՞մ, թե՞ հայ հանդիսատեսի ու մասնագիտական ժյուրիի գնահատականը:
-Երկուսն էլ կարևորում եմ, բայց հայրենակիցներիս գնահատականը առանձնակի կարևոր է, քանի որ ֆիլմը երևանցու, հայ մարդու մասին է: Եթե նա գնահատում է, ուրեմն զգում է ֆիլմդ, ուրեմն ասելիքդ տեղ է հասել: Այլ երկրներում հնարավոր է նույն խորությամբ չընկալեն խնդիրը, հոգեբանական նրբերանգները: Մրցանակ կարող են տալ, ասենք, նոր հետաքրքիր լուծումների, համամարդկային շերտերի համար:
-Ի՞նչ գիտեն դրսում Հայաստանի մասին, շփումների ընթացքում նկատե՞լ ես՝ մեր երկիրն ինչո՞վ է ավելի հայտնի, ի՞նչ է ասում օտարերկրացուն:
-Ֆիլմում կա մի դրվագ, երբ հնչում է Արամ Խաչատրյանի «Սուսերով պարը»: Իտալիայում անցկացվող փառատոնին՝ ֆիլմիս ցուցադրության ժամանակ, ինչ-որ մեկը արձագանքեց՝ Խաչատուրյան: Ֆրանսիայում մոտեցան, խոսեցին Ազնավուրի մասին: Դրանք անուններ են, որոնց միջոցով մարդիկ ճանաչում են Հայաստանը:

-Երբ ասում են «փառատոնային ֆիլմ», «ֆիլմի փառատոնային կյանք», սա ենթադրում է հատու՞կ ուղղվածության ֆիլմ, հատու՞կ հանդիսատես՝ ընտիր, բայց սահմանափակ թվով:
-Այո, ցավոք, հեղինակային կինոն քիչ հանդիատես ունի` հատկապես մեր օրերում, հատկապես Հայաստանում, որովհետև մեզնում այնքան են մատուցվում ցածրարժեք կոմերցիոն ֆիլմեր, որ մարդիկ հեռացել են կինոարվեստից, անգամ չգիտեն՝ ինչ է նշանակում վավերագրական կինոն: Հարցնում են՝ գեղարվեստակա՞ն է կինոն, թե՞ վավերագրական: Մինչդեռ վավերագրականն արդեն իսկ գեղարվեստական է:
-Բոլոր դեպքերում, փառատոնային հաղթարշավներից հետո պետք է փորձես ֆիլմդ ներկայացնել լա՞յն լսարանին:
-Այո, և ես այդ հարցը Հայաստանում խնդիր եմ համարում: Կինոփառատոներին, երբ կինոցուցադրություններն անվճար են, այցելում են հիմնականում նույն մարդիկ, որոնցից մեկը տիկին Մաշան է: Մենք լավ կինոդահլիճներ ունենք: Իբրև օրինակ` կինոմիության նորաբաց դահլիճում հաճախ են կինոդիտումներ կազմակերպվում, ինքս էլ մասնակցում եմ կազմակերպչական աշխատանքներին: Մենք փորձում ենք հանդիսատեսին գրավելու, կինոթատրոն բերելու ուղիներ գտնել: Ի վերջո, պետք է կոտրել այն կարծրատիպը, որ եթե ֆիլմը հեղինակային է, չարժե նայել կամ դա ընդամենը ռեժիսորի ինքնարտահայտման ձևն է: Մոսկվայում, Իտալիայում մարդիկ տոմսեր էին գնում փառատոնային ֆիլմերը դիտելու համար. ինձ դա շատ զարմացրեց: Կուզենայի, որ այդ մշակույթը նաև այստեղ ձևավորվեր:
-Ինչպիսի՞ն է քո նշած փոքրաթիվ հանդիսատեսը, որին կարելի է հանդիպել երևանյան փառատոների ժամանակ:
-Նրանք կարդում են կինոյի լեզուն, հասկանում են այն, ինչը մենք փորձել ենք թաքցնել ֆիլմի ենթասյուժեում, ու դրա համար երկար աշխատել ենք, քննարկել մեր վարպետների հետ: Առհասարակ, կարծում եմ, հանդիատեսը մեկ-երկու անգամ հեղինակային կինո դիտելուց հետո սկսում է այլ կերպ ընկալել, զգալ կինոն, հետո արդեն իրական կինո դիտելու ծարավ է ունենում: Պետք է պարզապես մարդկանց սովորեցնել կինո գնալ: Ես կարծում եմ՝ եթե կոմերցիոն ֆիլմի ժամանակ դահլիճը լեփ-լեցուն է, իսկ փառատոնային, անվճար ֆիլմի ժամանակ՝ դատարկ, ուրեմն ինչ-որ բան այն չէ, ինչպես հարկն է չի ներկայացվել-գովազդվել ֆիլմը:
-Կա՞ տարբերություն, թե ցուցադրությունը որ կինոդահլիճում է, որովհետև դրանց թիվն այսօր մայրաքաղաքում, բարեբախտաբար, ավելացել է:
-Իմ կարծիքով՝ այդքան էլ չէ: Տվյալ կինոթատրոնին մոտ ապրող մարդիկ հնարավորություն են ստանում իրենց տան մոտ կինո դիտելու: Անգամ նկատել եմ, որ «Մետրոնոմում» մարդիկ նստած համր ֆիլմեր են դիտում: Այնտեղ շատ են ցուցադրվում 50-ականների ֆիլմեր, մարդիկ գնում են առևտուր անելու, նկատում են ֆիլմը, նստում, դիտում են: ՈՒ միայն ավագ սերունդը չէ, որ հետևում է էկրանին, ես նկատել եմ, որ նրանց մեջ շատ են նաև երիտասարդներն ու պատանիները:
-Ֆիլմ նկարահանելը, հանրությանը հասցնելը թանկ հաճույք չէ՞ երիտասարդ ռեժիսորի համար:
-Այո, դեռ ուսանողներին ինչ-որ չափով արտոնություններ են տրվում, բայց ավարտելուց հետո ռեժիսորը բախվում է այդ խնդիրներին:
-Ի դեպ, դու նշեցիր կոմերցիոն ցածրարժեք ֆիլմերի մասին, բայց հեղինակային, բարձրարժեք ֆիլմը նույնպես կարող է լինել կոմերցիոն:
-Իհարկե, կան խաղարկային ֆիլմեր, որ վաճառվում են, հայտնի են ամբողջ աշխարհում, պարզապես մեզ մոտ կոմերցիոն են համարվում խաղարկային կատակերգությունները, որոնք իրականում ոչ մի կապ չունեն այդ ժանրի հետ: Դրանք մարդկանց ստիպում են ծիծաղել: Վստահ եմ, որ տանը նստած չեն էլ դիտի այդ ֆիլմերը: Քանի որ խոսեցինք կոմերցիոն կողմի մասին, ասեմ, որ «Ադապտացիան» վաճառել եմ Լատվիայում: Շուրջ չորս ամիս կինոթատրոններում ու համացանցում ցուցադրվելու է:
-Գուցե տարօրինակ թվա հարցս` քեզ չե՞ն վախեցնում հաջողությունները:
-Ես սովորել եմ Ռուբեն Գրիգորյանի արվեստանոցում, նա մեզ սովորեցրել է երբեք կանգ չառնել, ամեն ֆիլմից հետո պետք է գիտակցես, որ էլի տեղ կա աշխատելու, զարգանալու, առաջ գնալու: Եթե մի պահ դադար տաս, հնարավոր է, որ դա լինի վերջը:
-Հիմա դու աշխատում ես «Ճա՞յը» ֆիլմի վրա:
-Ավարտում եմ, արդեն ֆիլմի պրոդյուսեր Արարատ Գրիգորյանի հետ գունաբաժանում ենք իրականացնում: Նաև աշխատում ենք նոր սցենարի վրա:
-Մտավախություն չունե՞ս՝ նույն հաջողությունը կունենա՞ն նոր ֆիլմերդ, կամ գուցե առաջին ֆիլմը ստվերի մյուսները, երբ համեմատեն մեկը մյուսի հետ:
-Եթե ի սկզբանե մտածես հաջողության մասին, կարծում եմ, հաջողությունը չի գա: Հատկապես ստեղծագործական փուլում պետք է մոռանաս ստացածդ մրցանակների, հաջողությունների ու անհաջողությունների մասին: Ավելին ասեմ, երբ փառատոնային եռուզեռի մեջ ես, աշխատանքային պրոցեսից հետ ես ընկնում: Պետք է «կինոյի մեջ լինես» միշտ:
-Դերասանական արվեստով և՞ս հետաքրքրվում ես:
-Ես մի անգամ խաղացել եմ Արարատ Գրիգորյանի բեմադրած «Վարպետն ու Մարգարիտան» ներկայացման մեջ: Մոնո դեր էր, մարմնավորում էի վարպետին, Մարգարիտային, Բեգեմոտին և մյուս կերպարներին: «Ճայում» մի փոքր կերպար եմ խաղում՝ տիեզերագնացի, որ թռչում է տիեզերք: Բայց ես ինձ ավելի լավ եմ զգում որպես ռեժիսոր ու ավելի շատ կհեղինակեմ ֆիլմեր, քան կնկարահանվեմ:
-Փառատոնային եռուզեռի մեջ կա՞ մի բան, որ կառանձնացնեիր:
-Վերջերս ֆիլմիս մասին հոդված էր գրվել ֆրանսիական հեղինակավոր «Կայիե դյու սինեմա» ամսագրում: Գրեթե նույն զգացողությունն ունեցա, ինչ առաջին մրցանակին արժանանալու ժամանակ: Միշտ ոգեշնչվել եմ ֆրանսիական «Նոր ալիքի» ֆիլմերից, ու քանի որ ֆրանսիացիներն ընդունեցին ֆիլմս, դա ինձ համար մեծ պատիվ է:
-Հայաստանյան կինոքննադատներն անդրադարձե՞լ են «Ադապտացիային»:
-Այո, օրինակ, կինոգետ Սիրանույշ Գալստյանը, կինոպատմաբան Արծվի Բախչինյանը. ես շատ եմ կարևորում նրանց գնահատականը: Ասեմ ավելին. Սիրանույշ Գալստյանի շնորհիվ ես սիրեցի կինոն, որոշեցի ընդունվել թատերական ինստիտուտ ու ընտրեցի այն ժանրը, որով ստեղծագործում եմ այսօր:
-Քննադատություններ եղե՞լ են:
-Նաև քննադատում են: Եթե միակարծություն լինի, նշանակում է ֆիլմդ այնքան չոր է, որ բոլորը նույն կերպ են ընկալում:

Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ